A-Infos (tr) meydan1.org: Bir Çeşit "Clickbait": Godwin Çevirisi Üzerine -- Anarşist Eserlere Dönük İlginin Kaynağı ve Yeni Kitaplar

Korona krizi sürecinde dünyanın hemen her coğrafyasında anarşistler -özellikle 
örgütlü anarşist hareketler- örülen dayanışma pratiklerinde, bu süreçte yaşanan 
isyanlarda ve işçi hareketlerinde aktif bir şekilde yer alıyor. Anarşist 
hareketlerin geniş çapta ve farklı alanlardaki pek çok pratiği de anarşizmin 
devrimci mücadeleler içerisinde dünyayı dönüştürmede oldukça iddialı bir ideoloji 
olduğunu ortaya koymaya devam ediyor. Toplumsal hareketlere büyük etkileri olan 
bu pratikler toplamının da kuşkusuz ki düşünsel/yazınsal alanı beslediğini görmek 
mümkün. ---- Anarşizmin merkezine aldığı iktidar sorununun artık birçok mücadele 
alanında dikkate alınması sebebiyle bir ideoloji ve felsefe olarak ortaya 
çıkışına, gelişimine dair daha detaylı çalışmalar yapılıyor. Anarşizmin düşünsel 
temellerine dair araştırmalara ihtiyaç hissedildiği için modern dönemde etkili 
olan Godwin'e de bir ilgi mevcut.

Türkçe'ye daha önce doğrudan hiçbir kitabı çevrilmemiş olması sebebiyle Kasım 
2020'de Doğu Batı Yayınları etiketiyle Anarşizmin Felsefi Temelleri adıyla Godwin 
imzalı olarak yayınlanan kitap oldukça önemli, değerlendirilmesi gereken bir 
kitap oldu.

Anarşizmin modern ideoloji olarak ortaya çıkmasında etkili olmuş düşünürlerden 
biri olan William Godwin'in haliyle merakla karşılanan bu kitabının okumasını 
yapmayı ve değerlendirmeyi anarşist literatür açısından önemli görüyoruz.

Kitabın Başlığı ve Anarşizmin Felsefi Temelleri Üzerine Bir Tartışma

Anarşizm Aydınlanma Çağı'nın düşünsel temellerinden oldukça etkilenmiş ve 19. 
yüzyıldaki toplumsal sorunlar ve hareketlerle ilişkili olarak ortaya çıkmış 
modern bir düşünce sistemi, yaşam biçimi ve ideolojidir. Fakat yönetim ve erk 
karşıtlığı olarak "anarşi" düşüncesinin kökleri Batı felsefesinde Kinikler ve 
Stoacılara, doğuda Lao Tzu'nun Taocu düşüncelerine kadar uzanmaktadır. Bir 
ideoloji olarak ortaya çıkmasında Aydınlanmacı düşüncenin etkisini kabul etmekle 
beraber anarşizm doğayla uyumlu yaşamayı savunan düşünsel geleneğin de bir 
parçasıdır. Özellikle Kropotkin'in tarihte halkların otoritelere karşı verdiği 
özgürlük mücadeleleri geleneğinin modern dönemde anarşizmle sürdüğü anlayışı da 
bu anlatımın bir yansımasıdır.

Bu sebeple bir ideoloji olarak "anarşizm" kavramının var olmadığı bir zamanda 
yaşayan ve bu isimle böyle bir kitabı bulunmayan Godwin'in yazılarının 
derlemesinden oluşan kitabın Anarşizmin Felsefi Temelleri ismiyle yayınlanmasının 
fazla iddialı, hatta yanlış olduğunu ve yorum barındırdığını söyleyerek 
değerlendirmeye başlayabiliriz. Kimi derleme kitaplarda böylesi çerçeve başlıklar 
kullanılıyor olsa da Godwin'in düşüncelerinin tek başına anarşizmin felsefi 
temellerini oluşturduğunu düşünmeye yol açacak böylesi bir başlık kullanımının 
doğru olmayacağı söylenmelidir.

Kabul etmek gerekir ki Godwin'in, yönetim ilkesini ve özel mülkiyeti 
reddetmesinin temeli olan, insanın düşüncesini ve tüm yaşamını kontrol altına 
alan metafizik, dogmatik ve tanrısal düşüncelere karşı aydınlanmacı, insan aklına 
güvenen düşünceleri anarşist felsefe için önemli bir temeldir. Fakat modern bir 
ideoloji olarak anarşizmin yönetim ilkesine karşı çıkıştaki tek arka planı 
değildir. Kendisini tarihte ilk kez anarşist olarak adlandıran ve anarşizm 
ideolojisinin ortaya çıkışında daha doğrudan yer alan Proudhon'dan yıllar önce 
büyük bir karşı çıkışla modern araç ve yaklaşımları kullanarak hükümetsizliği 
savunsa da Godwin'in değindiği noktaların tek başına doğrudan anarşizmin felsefi 
temelleri olmayacağını belirtmek gerekir. Esasında bu kitabın önsözünde de 
belirtildiği gibi Kropotkin Godwin'den anarşizmin politik ve ekonomik ilkelerine 
belirli bir formda değinen ilk kişi olarak söz etmektedir.

Kısacası Godwin'in farklı yazılarının içerisinden belirli alt başlıklara dair 
cümle ve paragrafların derlemesinin bu başlıkla belirtilmesi en basit tabirle bir 
çeşit clickbait'i anımsatmaktadır. Kitapçılarda, kütüphanelerde "anarşizmin 
felsefi temelleri" başlıklı bir kitabın "ilgi çekeceği" çok açıktır.

Kitabın İçeriği ve Anlaşılma/Yanlış Anlatma Sorunu

Kitabın bu iddialı başlığının ardından sayfalarını çevirdikçe içeriğine dair de 
değerlendirme yapmak gerektiği anlaşılıyor. Godwin'in farklı eserlerinden derleme 
yapılarak oluşturulan bu kitapta ele alınan alt başlıkların içeriğinin oldukça 
kısa olması bu alt başlıkların anlaşılmasını zorlaştırıyor. Özellikle içeriği 
üç-dört paragrafı geçmeyen kimi alt başlıkların -felsefi olmaları sebebiyle- 
anlaşılmasını beklemek büyük bir iyimserlik. Bu durum, bir Aydınlanma Çağı 
düşünürünün örneğin özgür irade gibi bir felsefi tartışmaya dair yazdığı 
düşüncelerinin bütünlüklü bir şekilde değil de kısaca alıntılanması, Godwin'in 
fikirlerini bize tam olarak ulaştıramaması anlamına geliyor.

Ayrıca kimi altbaşlıkların içeriğini oluşturan paragraflar arasındaki 
bağlantısızlık da o alt başlığın anlaşılmasını güçleştiriyor. Paragraflar 
arasındaki bağlantısızlığı yaratan durum da her alt başlıkta birden farklı 
eserlerden pasajların alıntılanmasından kaynaklanıyor. Godwin'in düşüncelerini 
bize aktarmak için girişilen bu çabanın böylesi bir aktarımla başarıya ulaşması 
pek mümkün değil. Bir derleme kitabın değerli olmasının ölçütünü çok sayıda 
başlığa değinmesiyle değil de değinilen başlıklarda bütünlüklü ve anlaşılabilir 
olmasıyla ilişkilendirmek gerekiyor.

Kitabın içeriği hakkında önemli bir başka sorun da devrim ve anarşi başlıklarına 
dair. Elbette sorun Godwin'in devrim ve anarşi kavramlarına yönelik düşüncelerini 
aktarmak değil. Sorun başlığın içerikle uyuşmaması.

Anarşizmin Felsefi Temelleri başlıklı bir kitapta Godwin'in devrim ve anarşi gibi 
kavramları değerlendirme şeklinin farklılığı sebebiyle anarşizmin temelde bu 
kavramları eleştirdiği gibi bir anlam üretilebilir. Yani kitap anarşizmin devrime 
karşı olduğu gibi anarşiye, kendisine de karşı olan bir düşünce biçimi olduğunu 
iddia eden art niyetli, çarpıtmacı ve indirgemeci yaklaşımlar için bir kaynak 
olabilir.

Sonsöz: "Yıkıcı Dürtü Yaratıcı Dürtüdür"

"Yıkmak yaratmaktır." demiş Bakunin. Bu sözüyle kalıplaşmış, doğru bilinmiş ve 
herkesçe kabul edilmiş "pozitif"lere karşı yaşamın akışını ve dönüşümün 
sürekliliğini sağlayacak olan "negatif"in önemini anlatmaya çalışmıştır. Bu 
sözden yıkımın yaratıcılığı da beraberinde getirmesi gerektiğini anlayan bir 
geleneğin bir parçası olarak, aslında burada değerlendirmesi yapılan kitabın 
kendi amacına daha iyi ulaşması için mütevazi bir destek amaçlanmaktadır.

Evet Godwin'in birçok eserine, onun ve düşüncelerine dair yapılan tasniflere 
ulaşarak derlenen bu kitap "Godwin'in düşünceleriyle tanışabilmemiz" için 
oluşturulan bir çabadır. Bu çaba, emek önemlidir. Fakat kitabın isminin de bu 
tanışmayı daha doğru tarifleyecek şekilde seçilmesi bu çabanın daha iyi 
gerçekleştirilmesini sağlardı.

İlyas Seyrek

https://meydan1.org/2021/01/01/bir-cesit-clickbait-godwin-cevirisi-uzerine/
________________________________________
A - I n f o s Anartistlerce Hazirlanan, anartistlere yonelik,
anartistlerle ilgili cok-dilli haber servisi
Send news reports to A-infos-tr mailing list
A-infos-tr@ainfos.ca
Subscribe/Unsubscribe http://ainfos.ca/mailman/listinfo/a-infos-tr
Archive http://ainfos.ca/tr